Dostęp do dokumentacji medycznej jest jednym z podstawowych praw pacjenta. Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta uprawnienie to przysługuje pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu oraz osobie przez niego upoważnionej. Komu natomiast podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może udostępnić dokumentację po śmierci pacjenta?
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 26 ust. 2 wyżej przywołanej ustawy dostęp do dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta przysługuje osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili zgonu była jego przedstawicielem ustawowym (tj. rodzicowi, który nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, opiekunowi prawnemu osoby, której rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej albo opiekunowi prawnemu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie). Pewne wątpliwości budzi natomiast jaka powinna być forma takiego upoważnienia, tj.:
- czy pacjent powinien udzielić odrębnego upoważnienia do dostępu do dokumentacji medycznej na wypadek jego śmierci,
- czy wzmianka o ważności upoważnienia po śmierci powinna znaleźć się w upoważnieniu do dostępu do dokumentacji za jego życia,
- czy też z samego faktu, że dana osoba była upoważniona za życia wynika, że uprawnienie takie ma również po śmierci pacjenta.
Regulacja w tym zakresie ulegnie jednak zmianie od 9 lutego 2019 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 150). Zgodnie z nowym brzmieniem art. 26 ust. 2 poza osobą upoważnioną przez pacjenta oraz przedstawicielem ustawowym, uprawnionymi do dostępu do akt będą także bliscy zmarłego. Co istotne, pojęcie „osoby bliskiej” reguluje ustawa. I tak zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 2 (w brzmieniu obowiązującym od 9 lutego 2019 r.) osoba bliska, która będzie mogła żądać dostępu do dokumentacji medycznej to:
- małżonek
- krewny do drugiego stopnia lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej (tj. rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, teściowie)
- osoby pozostające we wspólnym pożyciu
- osoba wskazana przez pacjenta
Po śmierci pacjenta może dojść do konfliktu pomiędzy osobami, które ustawodawca uznaje za osoby bliskie i w konsekwencji do wzajemnego utrudniania sobie dostępu do dokumentacji medycznej zmarłego. W takim przypadku (tj. gdy dojdzie do sporu pomiędzy osobami bliskimi) o dostępie do akt rozstrzygać będzie sąd. Z wnioskiem w tej sprawie będzie mogła wystąpić osoba bliska żądająca udostępnienia akt oraz lekarz.
Ponadto, z wnioskiem o rozstrzygnięcie sprawy przez sąd, będzie mógł wystąpić lekarz także w sytuacji, gdy podejmie wątpliwości, czy osoba żądająca dostępu do dokumentacji bądź sprzeciwiająca się udostępnieniu ich innej osobie, jest osobą bliską w rozumieniu ustawy.
Pacjentowi przysługiwać będzie prawo do sprzeciwienia się udostępnieniu po jego śmierci dokumentacji medycznej określonej bliskiej osobie. Sprzeciw nie będzie jednak definitywnie zamykać tej osobie możliwości dostępu do akt, bowiem na jej wniosek sąd będzie mógł wyrazić zgodę na ich udostępnienie. W orzeczeniu będzie jednocześnie określał zakres udostępnienia (a więc będzie mogło być ono ograniczone do części dokumentacji). Ponadto z takim wnioskiem osoba bliska będzie mogła wystąpić jedynie w dwóch przypadkach, tj. jeżeli jest to niezbędne w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia (z tytułu śmierci pacjenta), a także gdy jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.
Wprowadzane zmiany pozwolą więc na dostęp do dokumentacji po śmierci pacjenta szerszemu gronu osób. Osoba bliska zmarłego zyska uprawnienie w tym przedmiocie nawet, jeżeli ten nie upoważnił jej do takiego dostępu za życia. Z drugiej strony chroniąc prywatność będzie mieć prawo ograniczyć możliwość dostępu do akt tylko do osób, które faktycznie uważa za osoby bliskie.
