Jednym z obowiązków małżonków jest obowiązek przyczyniania się każdego z nich do zaspokajania potrzeb założonej rodziny. W jakich okolicznościach ustaje ten obowiązek, czy na jego istnienie ma wpływ, to jaki ustrój majątkowy obowiązuje małżonków oraz czy obejmuje on również zaspokajanie potrzeb wspólnych dorosłych dzieci?
Zgodnie z art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: „k.r.o.”) „Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli”.
Kolejne przepisy stanowią niejako rozwinięcie tego artykułu. I tak, w art. 27 k.r.o. został uregulowany obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez każdego z małżonków. Zgodnie z nim: „Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny powstaje z mocy prawa w momencie zawarcia małżeństwa i wygasa z mocy prawa z chwilą ustania małżeństwa. Tak więc obowiązek ten ustanie wraz ze śmiercią jednego z małżonków, uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego albo unieważniającego małżeństwo.
Kolejną przyczyną ustania obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny jest uprawomocnienie się orzeczenia separacji, bowiem co do zasady orzeczenie separacji niesie za sobą takie same skutki, jak orzeczenie rozwodu.
Inaczej natomiast wygląda sytuacja w przypadku separacji faktycznej. Z separacją faktyczną mamy do czynienia wtedy, gdy małżonkowie nie żyją razem, ale sytuacja ta nie została formalnie uregulowana – małżeństwo nadal trwa (nie ma prawomocnego wyroku rozwodowego) i nie zostało również wydane orzeczenie o separacji. Separacja faktyczna jest to więc stan faktyczny, a nie instytucja uregulowana w obowiązujących przepisach. W konsekwencji pojawiają się problemy w określeniu jakie skutki za sobą niesie. W orzecznictwie możemy spotkać zarówno stanowisko, że separacja faktyczna powoduje wygaśnięcie obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, jak również stanowisko, że nie wpływa ona na istnienie tego obowiązku. Dość często w orzeczeniach, w których Sąd stanął na stanowisku, że w przypadku separacji faktycznej obowiązek określony w art. 27 k.r.o. nadal istnieje, podkreśla się jednak, że separacja faktyczna może wpłynąć na zakres tego obowiązku.
Przykładowo takie stanowisko zostało przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 21 marca 2016 r. (sygn. akt: A Acz 399/16): „Niesłuszny jest pogląd, że wynikający z art. 27 KRO obowiązek małżonków w zakresie zaspokajania potrzeb rodziny trwa wyłącznie do czasu, gdy małżonkowie tworzą wspólny związek, a w szczególności pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Separacja faktyczna nie powinna wywierać ujemnego wpływu na zakres zaspokajania potrzeb dzieci z małżeństwa, a potrzeb tych w praktyce nie da się oddzielić od potrzeb tego z rodziców, przy którym dzieci pozostały. Dlatego nawet zupełne zerwanie pożycia małżeńskiego nie uchyla obowiązku przewidzianego w art. 27 KRO, ale może wpłynąć na jego ukształtowanie i zakres”.
W trakcie trwania postępowania rozwodowego bardzo często jedna ze stron składa wniosek o zabezpieczenie zaspokajania potrzeb rodziny na czas trwania tego postępowania. Zabezpieczenie może obejmować również koszty utrzymania pełnoletnich dzieci małżonków, jeżeli nie są one samodzielne finansowo, bowiem obowiązek utrzymania ich obciąża w dalszym ciągu rodziców. Niemniej, w orzecznictwie można spotkać również przeciwne stanowisko w tej kwestii.
Art. 27 k.r.o. znajduje się w Dziale II zatytułowanym „Prawa i obowiązki małżonków”. Przepisy zawarte w tym dziale mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Mają one zastosowanie bez względu na to, jaki ustrój majątkowy istnieje pomiędzy małżonkami. Oznacza to, że zarówno, małżonkowie mający wspólność ustawową małżeńską, jak ci, mający rozdzielność majątkową są obowiązani do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb założonej rodziny. „Rozdzielność majątkowa małżeńska nie zwalnia współmałżonka z ewentualnej pomocy finansowej. W przypadku zatem, gdy strona za pomocą posiadanych środków finansowych nie będzie w stanie samodzielnie zaspokajać podstawowych potrzeb życiowych, to może zgodnie z zapisami przepisów ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy liczyć w tym zakresie na pomoc swojego współmałżonka” (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 marca 2015 r., I GZ 148/15).
Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek pytania odnośnie poruszonego tematu (lub innego tematu prawnego) to oczywiście służymy pomocą w rozwianiu ewentualnych wątpliwości. Jesteśmy dostępni pod adresem mailowym: biuro@konczal-kancelaria.pl lub pod telefonem 665-422-303.
